Eldri sýningar

Öskupokar

  • 5.2.2014 - 5.3.2014
  • Öskudagur

Í tilefni öskudagsins 5.febrúar 2014 var opnuð örsýning á Torgi Þjóðminjasafnsins þar sem úrval öskupoka verður sýnt í eina viku. Að hengja öskupoka á fólk er séríslenskur siður sem þekkist ekki annars staðar. Siðurinn varð vinsæll fyrir um 150 árum en síðustu árin hefur hann óðum verið að hverfa, kannski vegna þess að erfitt hefur reynst að fá títuprjóna sem hægt er að beygja?

Takmarkið var einmitt að ná að hengja pokann á fólk án þess að það yrði þess vart. Öskupokarnir héngu í bandi og á enda þess var festur boginn títuprjónn sem notaður var sem krækja, einföld og afar hentug leið til að framkvæma verknaðinn án þess að eftir væri tekið.

Lengi vel áttu stelpur að setja ösku í sína öskupoka, hengja þá á stráka og helst láta þá bera þá yfir þrjá þröskulda áður en þeir yrðu varir við öskupokana. Á sama hátt áttu strákar að setja smásteina í sína öskupoka og hengja þá á stelpur. Siðurinn þróaðist síðan yfir í að kyn þess er öskupokinn var hengdur á skipti ekki máli, heldur var aðalatriðið  að hún eða hann bæri pokann í sem lengstan tíma án þess að taka eftir honum.

Fyrir um hundrað árum síðan varð algengt að stúlkur saumuðu öskupoka úr fínum efnum, svo sem silki, og skreyttu þá með útsaumi eða málningu. Slíka poka þótti piltum aldeilis varið í að fá. Þeir skreyttu sig með þeim og hengdu jafnvel á veggina í herbergjum sínum. Síðar var farið að selja slíka poka í verslunum. Með tímanum urðu pokarnir þó einfaldari og látlausari og alla tíð voru þeir að mestu heimasaumaðir.

Þó öskupokasiðurinn sé nú óðum að hverfa má enn sjá einn og einn poka á stangli, hangandi í grunlausum vegfarenda

Þrátt fyrir að það þætti eilítið skammarlegt að ganga lengi úti við með öskupoka hangandi í fötum sínum án þess að vita af því, vakti það þó alla jafna kátínu, bæði hjá þeim er hengdi og þeim er hengt var í, enda var þetta jú allt gert í spaugi.