Álfkonudúkur frá Bustarfelli
September 2015
Gripur mánaðarins er altarisklæði sem sagt er vera verk huldufólks og einn örfárra slíkra muna í vörslu Þjóðminjasafnsins. Þjóðsaga fylgir klæðinu, nafn listamanns/-konu er óþekkt en klæðið er talið vera frá 1600-1700 og er til sýnis í Safnahúsinu við Hverfisgötu.
Klæðið er úr gulu vaðmáli með ásaumuðum útklipptum blómum og blöðum úr dökku flaueli sem eru útsaumuð skrauti úr vírþræði. Klæðið er skeytt saman úr tveimur hlutum sömu gerðar en greinilega vantar eitthvað á milli. Í neðri hornum eru útklipptar myndir af ævintýralegum konum. Þær eru skartlega klæddar með sítt og mikið hár. Þær sitja í blómum prýddum hásætum og mynda laufguð tré hornsúlur á sætunum. Sú til vinstri spilar á hörpu en hin virðist halda á þremur fjöðrum. Ofarlega á samskeytum dúkanna eru tvær útklipptar englamyndir en önnur er skert. Klæðið var síðast í Hofskirkju í Vopnafirði.
Sú þjóðsaga fylgir klæðinu að sýslumannskona á Bustarfelli hafi í draumi verið leidd inn í stein þar sem bjuggu álfar. Þar kom hún til hjálpar fæðandi álfkonu, sem launaði fyrir sig með fínum gullofnum vef eða klæði. Klæðið er haganlega gert, framandi og einsdæmi hér á landi. Í Noregi eru hins vegar tvö klæði sem greinilega eru af sama toga þótt þau séu innbyrðis talsvert ólík. Í þau bæði eru saumuð ártöl, 1687 og 1688, og talið að þau hafi upphaflega verið gerð sem borðdúkar þótt þau síðar tengdust bæði kirkjum. Giskað hefur verið á að klæðin hafi saumað flinkar konur eða karlar í Noregi sem fengust við saumaskap því hvergi eru þekkt verkstæði þar sem slík klæði voru unnin, jafnvel þótt leitað sé suður í Evrópu. Spurningunni um tilurð klæðisins frá Bustarfelli er því ósvarað. Dæmin sanna að tengsl voru milli Íslands og héraða sunnan Þrændalaga í Noregi í gegnum aldirnar, ekki hvað síst á 18. öld, og ef til vill er álfkonudúkurinn enn eitt sannindamerki um þau samskipti. Nema þjóðsagan segi alla söguna og dúkurinn sé kominn frá álfum.
Þjms 3465
Þjóðminjasafn Íslands