Þjóðminjasafn Íslands

Valmynd


Þú ert hér Forsíða - Sýningar & viðburðir - Aðrar sýningar -

Gripur mánaðarins

  • 2021

    september, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2020

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2019

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2018

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2017

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2016

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, febrúar, janúar

  • 2015

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, janúar

  • 2014

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar


Gripur mánaðarins
  • Altarisklaedi-fra-Svalbardi
  • Næsta færsla
  • Fyrri færsla

Altarisklæði frá Svalbarði

JÚLÍ 2021

30.6.2021

Gripur júlímánaðar er altarisklæði úr kirkjunni á Svalbarði á Svalbarðsströnd sem var endurgerð sem Minjasafnskirkja og flutt til Akureyrar árið 1970.1 Klæðið, sem álitið er vera frá 15. öld, var sent Þjóðminjasafninu í Kaupmannahöfn árið 1847 en kom síðan aftur til Íslands árið 1930 þegar Þjóðminjasafn Íslands fékk það að gjöf frá danska þjóðminjasafninu.

Altarisklaedi-fra-Svalbardi-hluti8Í aðfangabók Þjóðminjasafnsins er það sagt vera 88 sm á hæð og 111 sm á breidd, en þess jafnframt getið að það „vanti af því beggja vegna á neðra helmingi þess.“2 Myndefnið eru atburðir tengdir fæðingu- og píslarsögu Krists úr sögu Jóhannesar guðspjallamanns eins og hún er skráð í Tveggja postula sögu Jóns og Jakobs. Þess má geta að Jóhannes var verndardýrlingur kirkjunnar á Svalbarði.

Reitirnir á klæðinu eru tólf talsins sem tengdir eru saman með smáum blómkringlum. Inni í hverjum reit er greint frá ákveðnum atburðum úr fæðingu- og píslarsögunni og gerir Gísli Gestsson, fyrrverandi safnvörður Þjóðminjasafnsins prýðilega grein fyrir þeim í ítarlegri grein sinni í Árbók Hins íslenska fornleifafélags 1963.3 Myndefni reitanna talið að ofan frá vinstri til hægri er sem hér segir:

1. Dæmisaga um hana.Altarisklaedi-fra-Svalbardi-hluti1
2. Húðstrýking Jóhannesar.
3. Hárið klippt af postulanum til háðungar.
4. Postulinn situr í potti með vellandi viðsmjöri.
5. Jóhannes vekur Drúsíönu upp frá dauðum.
6. Postulinn og spellvirkinn.
7. Saga um tvo bræður og brotna gimsteina.
8. Saga um tvo öfundsjúka bræður.
9. Jóhannes tekur við eiturbikar frá Aristódímusi.
10. Aristódímus tekur við kápu postula.
11. Aristódímus lífgar tvo glæpamenn með kápunni.
12. Jóhannes postuli í gröf sinni.4

Grunnur altarisklæðisins er gerður úr hvítum hör, en marglitt ullar- og hörgarn er notað í útsauminn. Hann er svonefndur refilsaumur (e: couch-and-laid) sem er talin merkasta íslenska útsaumsgerðin og er algengur á altarisklæðum frá síðmiðöldum.5 Refilsaumur er saumaður eftir frjálsum munstrum sem teiknuð eru á grunninn, fyrst með grófgerðu garni og síðan er saumað þvert yfir grófu undirsporin, oftast með fíngerðu garni, jafnvel silfurþræði.6 Ekki er vitað til þess að orðið refilsaumur komi fyrir annars staðar en í íslenskum heimildum.

Reflar frá miðöldum túlkuðu oftast eða greindu frá einhverjum ákveðnum atburðum eða sögum og stundum var jafnvel talið að þar mætti finna dulin skilaboð. Þeir voru þó oftast trúarlegs eðlis eins og sjá má á mörgum miðaldareflum sem oftast voru hafðir til að tjalda að innan kirkjur og híbýli fólks til skjóls en einnig til fróðleiks og skrauts.7 Þekktastur þessara miðaldarefla er án efa hinn frægi refill frá Bayeux í Frakklandi frá seinni hluta 11. aldar, en útsaumsgerð hans svipar mjög til íslenska refilsaumsins.8 Greinir þar frá orrustunni við Hastings á Englandi árið 1066 þegar Haraldur harðráði féll fyrir Vilhjálmi sigursæla. Bayeuxrefillinn sem er 70 m langur og um hálfs metra breiður9 túlkar þessa orrustu en jafnframt er þar sögð merkileg „neðanmálssaga“ sem greinir frá hinu daglega lífi fólks þessa tíma.

Þess má geta að væntanleg er vegleg útgáfa bókar Þjóðminjasafns Íslands um íslensku refilsaumuðu klæðin sem byggð er á áralöngum rannsóknum Elsu E. Guðjónsson, fyrrum textíl- og búningafræðings við Þjóðminjasafn Íslands. Klæðin eru fimmtán talsins, flest altarisklæði en einungis hefur varðveist einn refill, Hvammsrefillinn, þótt refla sé víða getið í heimildum.  

Gróa Finnsdóttir

Heimildir og ítarefni:

Elsa E. Guðjónsson. (1985). Íslenskur útsaumur. Reykjavík: Veröld.

Gísli Gestsson. (1964). Altarisklæði frá Svalbarði. Árbók Hins íslenska fornleifafélags 1963, bls. 5-37.

Haraldur Þór Egilsson. (2007). Minjasafnskirkja. Í Jón Torfason og Þorsteinn Gunnarsson (ritstj.) Kirkjur Íslands, 10. bindi, bls. 173-193. Reykjavík: Þjóðminjasafn Íslands o.fl.

Rud, Mogens. (2000). Bayeuxtapeten och slaget vid Hastings 1066. Köpenhamn: Christian Ejlers forlag.

Sarpur.is: https://sarpur.is/Adfang.aspx?AdfangID=317791

Þóra Kristjánsdóttir. (1999). Gersemar: fornir kirkjugripir úr Eyjafirði í vörslu Þjóðminjasafns Íslands. Akureyri: Minjasafnið á Akureyri.

 


1) Haraldur Þór Egilsson, bls. 174.
2) Sarpur.is: https://sarpur.is/Adfang.aspx?AdfangID=317791
3) Gísli Gestsson, bls. 5-37.
4) Gísli Gestsson, bls. 5-6 og Þóra Kristjánsdóttir, bls. 16.
5) Elsa E. Guðjónsson, bls. 14.
6) Elsa E. Guðjónsson, bls.16
7) Rud, Mogens bls. 12
8) Rud, Mogens bls. 12 (mynd)
9) Rud, Mogens bls. 9


Aðalvalmynd

  • Sýningar & viðburðir
    • Grunnsýning
      • Þjóð verður til
        • Tímabil
    • Sérsýningar
      • Eldri sýningar
      • Sýningar í gangi
      • Sýningar framundan
    • Aðrar sýningar
      • Hús Þjóðminjasafns
      • Ljósmynd mánaðarins
      • Vefsýningar
        • Minningarsjóður Ásu G Wright
    • Viðburðir
      • Fyrirlestrar
      • Eldri fyrirlestrar Þjóðminjasafns
      • Viðburðir framundan
  • Þjónusta
    • Fyrir gesti
      • Algengar spurningar
      • Aðgengi
      • Leiðsögn fyrir hópa
      • Fjölskyldan
      • Kaupa miða
      • Opnunartími og verð
      • Verslun og veitingar
    • Fræðsla
      • Skólar
        • Leikskólar
        • Grunnskólar
        • Gullkista safnfræðslunnar
        • Framhaldsskólar
        • Háskólar
        • Á eigin vegum
        • Fræðslupakkar fyrir grunnskóla
        • Fræðsluefni
        • Fræðslupakkar
      • Bókun skólahópa
      • Stafrænt fræðsluefni
        • Börn á safninu
        • Gamalt og gott
        • Fyrirlestrar
        • Safnið í sófann
    • Salarleiga
      • Fyrirlestrasalur Þjóðminjasafninu við Suðurgötu
      • Leiga á Myndasal fyrir móttökur
    • Önnur þjónusta
      • Beiðni um aðgang að gripum til skoðunar
      • Beiðni um lán á safnkosti
      • Beiðni um sýnatöku á safnkosti
      • Beiðni um lán á safngrip til sýninga
      • Bóka- og heimildasafn
      • Eftirtökur af ljósmyndum hjá Ljósmyndasafni Íslands
      • Leita í safneign
      • Viltu afhenda safninu muni eða myndir?
      • Afhending gagna úr fornleifarannsóknum
  • Stofnunin
    • Um safnið
      • Fréttir
      • Hlutverk og stefnur
      • Lög og reglugerðir
      • Saga safnsins
      • Skipurit
      • Minjar og Saga
    • Starfsemi
      • Fjármál og þjónusta
        • Bóka- og heimildasafn
        • Skjalasafn
      • Húsasafn
      • Ljósmyndasafn Íslands
        • Gjaldskrá
        • Myndasöfn
        • Rannsóknir
        • Skráning
        • Varðveisla mynda
        • Þekkir þú myndina
      • Munasafn
        • Beiðni um aðgang að gripum til skoðunar
        • Afhending gagna úr fornleifarannsóknum
        • Beiðni um sýnatöku á safnkosti
        • Beiðni um lán á grip til sýninga
        • Forvarsla
      • Þjóðháttasafn
      • Rannsóknarstöður
      • Starfsfólk
      • Laus störf
    • Útgáfa
      • Bækur og rit
      • Handbækur
      • Skýrslur
  • Vefverslun
  • En
    • Museum information
      • Visit
        • FAQ
        • Book your ticket now
        • Opening hours and prices
        • Accessibility
        • Café and shops
        • Location
        • Guided Tour
        • Family Room
      • Exhibitions
        • Permanent Exhibitions
        • Temporary Exhibitions
        • Previous Exhibitions
      • About the Museum
        • Historic Buildings
        • Photographs and Prints
        • History and Role
      • Applications
        • Application for access to Museum objects for examination
        • Application for sampling
    • Upcoming events
    • Web store
    • IS
    • Audio Guide
  • Leita

Leita á vefnum


Póstlisti Þjóðminjasafnsins

Þjóðminjasafn Íslands Suðurgötu 41, 102 Reykjavík
Sími: 530-2200
thjodminjasafn@thjodminjasafn.is
Opið alla daga frá kl. 10-17 - lokað mánudaga
Persónuvernd hjá Þjóðminjasafni Íslands
  • Instagram
  • Facebook
Opnunartími og verð

Þetta vefsvæði byggir á Eplica