Nesstofa við Seltjörn
Ágúst 2014
Gripur ágústmánaðar er Nesstofa við Seltjörn á Seltjarnarnesi sem reist var á árunum 1760- 1767 sem embættisbústaður fyrsta landlæknis Íslands, Bjarna Pálssonar. Nesstofa er hluti af húsasafni Þjóðminjasafnsins síðan 1979.
Nesstofa er eitt af elstu steinhúsum landsins og liður í tilraunum til nýtískulegri húsbygginga sem íslenskir ráðamenn beittu sér fyrir. Arkitektinn Jakob Fortling teiknaði húsið og íslenskt grágrýti sem bundið er saman með dönsku kalki er gott dæmi um hvernig dönsk og íslensk byggingarhefð mætast í Nesstofu. Danskur grasateiknari málaði apótekið veturinn 1765 og hafa skreytingar hans varðveist vel en lyfsala hófst í húsinu árið 1772 en einnig starfaði þar ljósmóðir auk landlæknis.
Upprunalega stóð húsið ekki stakt heldur var þyrping bæjar- og útihúsa úr timbri og torfi allt í kring. Gömlu steinhúsin voru upphaflega með bikuðum timburþökum sem reyndust illa við íslenskar aðstæður og láku en nú hafa öll húsin nema Nesstofa annarskonar þakklæðningu. Íslenskt vaðmál var notað til að þétta timburþakið en smíðalag þaksins er íslenskt þó formið og efniviðurinn sé danskur.
Árið 2009 lauk umfangsmiklum viðgerðum á Nesstofu en lögð var áhersla á forvörslu og varðveislu elstu byggingarhlutanna í þeim tilgangi að varðveita sem best upprunalega gerð hússins. Áður höfðu farið fram framkvæmdir á ytra byrði hússins og vestari helmingi komið í endanlegt horf ásamt útbyggingunni. Að viðgerðunum vann þverfaglegur hópur sérfræðinga á sviði húsverndar og þjóðminjavörslu en húsið gefur góða mynd af því hvernig steinhúsin litu út á átjándu öld. Nesstofa er því mikilvægur fulltrúi þess kafla í íslenskri byggingarlistarsögu sem nefndur hefur verið gömlu íslensku steinhúsin. Mikilvægur liður í viðgerðunum var að gera rannsóknir á málningarleifum í húsinu. Upphaflega voru veggir kalkaðir en í ljós kom að litir í húsinu voru í samræmi við tískuna í Evrópu sem bárust í gegnum Danmörku til Íslands.
Í húsinu stendur nú yfir sýningin Nesstofa-Hús og saga en á henni er aðaláhersla lögð á að sýna húsið, byggingar- og viðgerðarsögu þess en auk þess nokkra þætti í merkri sögu hússins. Á sýningunni má meðal annars skoða málningarleifar sem rannsakaðar voru sem og grágrýtið sem límt var saman með dönsku kalki auk lækningaminja. Við Nesstofu stendur Urtagarður sem opinn er almenningi og sýnir þær lækningajurtir sem ræktaðar voru á þeim tíma sem landlæknir og lyfsali störfuðu í húsinu.
Sýningin stendur til loka ágúst 2014 frá 13-17.
Ólöf Breiðfjörð
Heimildir:
Heimasíða Þjóðminjasafns Íslands: http://www.thjodminjasafn.is/minjar-og-rannsoknir/husasafn/husin-kort/nr/333