Þjóðminjasafn Íslands

Valmynd


Þú ert hér Forsíða - Sýningar & viðburðir - Aðrar sýningar -

Gripur mánaðarins

  • 2021

    september, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2020

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2019

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2018

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2017

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2016

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, febrúar, janúar

  • 2015

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, janúar

  • 2014

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar


Gripur mánaðarins
  • Næsta færsla
  • Fyrri færsla

Þrjú hundruð ára gamalt fjölskyldualbúm

Janúar 2014

1.1.2014

Konan á myndinni er Hólmfríður Sigurðardóttir. Fjölskylda hennar var ein sú voldugasta og ríkasta á Íslandi á 17. öld. Fjölskyldan hafði brennandi áhuga á myndlist eins og greinilega má sjá á grunnsýningu Þjóðminjasafnsins. Tengdaforeldrar Hólmfríðar, þau Ari Magnússon og Kristín Guðbrandsdóttir í Ögri, blasa við sjónum á stóru olíumálverki frá því um miðja 17. öld. Ari sést líka á eldri minningartöflu um föður hans, Magnús Jónsson prúða, þar sem hann krýpur ásamt bræðrum sínum við kross Krists. Báðar myndirnar voru málaðar í útlöndum. Sama á við um málverk sem sýnir dóttur Hólmfríðar, biskupsfrúna Ragnheiði Jónsdóttur, en um þá mynd má lesa hér.

Myndin af Hólmfríði Sigurðardóttur sker sig dálítið úr þar sem hún var gerð af íslenskum málara en ekki atvinnumálara í Þýskalandi eða Danmörku. Sami listamaður málaði myndina sem hangir við hliðina á myndinni af Hólmfríði. Hún sýnir dóttur og tengdason Hólmfríðar, þau Helgu Jónsdóttur og séra Þorstein Geirsson í Laufási. Stíll myndanna tveggja er áþekkur. Fólkið er málað með fáum litum og í einföldum uppstillingum. Yfir því svífa vængjaðir englar en fyrir neðan eru áletranir á latínu.

Til minningar um ástvin

Öll þessi áðurnefndu málverk eiga það sameiginlegt að þau voru gerð í minningu látins fjölskyldumeðlims. Hólmfríður og Þorsteinn sátu ekki fyrir hjá myndlistarmanni til þess að eiga mynd af sér uppi á baðstofuvegg. Helga pantaði þessar myndir eftir lát móður og eiginmanns. Á okkar dögum eiga flestar fjölskyldur albúm með myndum af öfum og ömmum, frændum og frænkum, jafnvel hundum og köttum og marsvínum. Áður en ljósmyndavélin kom til sögunnar var hins vegar algengt að leita til listamanns til að festa ástkær andlit á pappír, skinn eða striga. Málverk af Hólmfríði og ættmönnum hennar mynda saman stórt og fyrirferðarmikið fjölskyldualbúm sem hefur verið sameinað á ný í Þjóðminjasafninu.

Málari fæddur „ytst á Krists jarðarhala“

Séra Jón Guðmundsson á Felli í Sléttuhlíð er talinn hafa málað myndirnar af Hólmfríði og þeim Helgu og Þorsteini. Jón á Felli var yngsta barn prestshjónanna á Felli í Sléttuhlíð, þeirraGuðmundar Erlendssonar og Guðrúnar Gunnarsdóttur . Jón litli fæddist þó ekki með silfurskeið í munni. Síður en svo. Jón kom í heiminn árið 1631 í nyrstu byggð Íslands, Grímsey. Í dag er Grímsey vinsæll ferðamannastaður, skák- og fuglaparadís. Á dögum Jóns var Grímsey stórviðrasamt og volað útsker á hjara veraldar. Þar voru 21 heimili, þar með talið prestssetrið Miðgarðar.

Grímsey var ekki beinlínis eftirsóttasta sóknin á Norðurlandi, enda orðspor eyjunnar á 17. öld með ólíkindum. Þar geisaði skuggalegur sjúkdómur sem dró marga menn til dauða: skyrbjúgur. Það var alltaf fiskur í matinn. Ísbirnir og hafís voru tíðir gestir. Drykkjarvatn var af skornum skammti og á vetrum kom fyrir að vatnsbólin frusu alveg.

Fjölskylda Jóns var aðkomufólk í Grímsey. Áður bjuggu Guðmundur og Guðrún í Kræklingahlíð norðan Akureyrar og þar fæddust sjö systkini Jóns. Skömmu áður en Jón fæddist lenti faðir hans í ónáð hjá Hólabiskupi. Sennilega var þetta út af ótilgreindum (en væntanlega heiftarlegum) „ölyrðum“ milli hans og prestssonarins í Laufási. Faðir Jóns missti brauðið og var sendur til eyjunnar „ytst á Krists jaðarhala“ eins og hann orðaði það sjálfur.

Að heiman og heim

Grímsey var sex vikur sjávar (41 km) frá meginlandinu og þangað þurfti að ferðast í opnum báti. Það gerðu séra Guðmundur og ólétt kona hans með ungu börnin sín og aleiguna. Og hvað beið þeirra handan við hafið? Ókunnugt fólk. Ísbirnir. Vatnsleysi. Skyrbjúgur. Kannski grimmir sjóræningjar úr Alsír eins og þeir sem réðust á Vestmannaeyjar aðeins fjórum árum fyrr.

Grímsey kom fjölskyldunni kannski skemmtilega á óvart, þrátt fyrir allt. Fólkið í Grímsey tók vel á móti þeim. Nýfætt barn leit dagsins ljós og dafnaði þrátt fyrir skort á vatni og c-vítamíni. Nokkur kvæði eftir föður Jóns lýsa djúpum hlýhug prestsins í garð sóknarbarnanna. Engir stórhöfðingjar bjuggu í Grímsey en samfélagið þar var samheldið. Ekki spillti heldur fyrir að séra Guðmundur var skáld og orti rímur, sálma og kvæði. Nokkrir sálmar eftir Guðmund voru líklega ortir í Grímsey og hafa sjálfsagt verið frumfluttir í Grímseyjarkirkju. Jón á Felli fékk ekki ríkidæmi í vöggugjöf en hann fæddist á sannkölluðu menningarheimili.

Séra Guðmundur fékk uppreisn æru árið 1634. Jón var ennþá smábarn þegar þau fluttust úr Grímsey að Felli í Sléttuhlíð. Afi hans Erlendur var prestur á Felli. Nú var Erlendur orðinn gamall og Guðmundur fékk að þjóna í hans stað. Jón lærði til prests og varð prestur á Felli árið 1668, skömmu eftir andlát móður sinnar. Þá var Guðmundur orðinn háaldraður og lést árið 1670.

Jón málaði mynd til minningar um Guðmund föður sinn. Því miður er ekki vitað hvað hefur orðið af þessu málverki. Engar aðrar myndir eignaðar Jóni eru varðveittar í Þjóðminjasafninu.

Katelin Parsons

Heimilidir:

Erfiljóð Guðmundar og Guðrúnar í handritinu Lbs 1529 4to.

Katelin Parsons. „Gagn, gæði og gömul vísa um Grímsey.“ Són 10 (2012): 41–60.

Þóra Kristjánsdóttir. Mynd á þili. Reykjavík: Þjóðminjasafn Íslands og JPV, 2005.


Aðalvalmynd

  • Sýningar & viðburðir
    • Grunnsýning
      • Þjóð verður til
        • Tímabil
    • Sérsýningar
      • Eldri sýningar
      • Sýningar í gangi
      • Sýningar framundan
    • Aðrar sýningar
      • Hús Þjóðminjasafns
      • Ljósmynd mánaðarins
      • Vefsýningar
        • Minningarsjóður Ásu G Wright
    • Viðburðir
      • Fyrirlestrar
      • Eldri fyrirlestrar Þjóðminjasafns
      • Viðburðir framundan
  • Þjónusta
    • Fyrir gesti
      • Algengar spurningar
      • Aðgengi
      • Leiðsögn fyrir hópa
      • Fjölskyldan
      • Kaupa miða
      • Opnunartími og verð
      • Verslun og veitingar
    • Fræðsla
      • Skólar
        • Leikskólar
        • Grunnskólar
        • Gullkista safnfræðslunnar
        • Framhaldsskólar
        • Háskólar
        • Á eigin vegum
        • Fræðslupakkar fyrir grunnskóla
        • Fræðsluefni
        • Fræðslupakkar
      • Bókun skólahópa
      • Stafrænt fræðsluefni
        • Börn á safninu
        • Gamalt og gott
        • Fyrirlestrar
        • Safnið í sófann
    • Salarleiga
      • Fyrirlestrasalur Þjóðminjasafninu við Suðurgötu
      • Leiga á Myndasal fyrir móttökur
    • Önnur þjónusta
      • Beiðni um aðgang að gripum til skoðunar
      • Beiðni um lán á safnkosti
      • Beiðni um sýnatöku á safnkosti
      • Beiðni um lán á safngrip til sýninga
      • Bóka- og heimildasafn
      • Eftirtökur af ljósmyndum hjá Ljósmyndasafni Íslands
      • Leita í safneign
      • Viltu afhenda safninu muni eða myndir?
      • Afhending gagna úr fornleifarannsóknum
  • Stofnunin
    • Um safnið
      • Fréttir
      • Hlutverk og stefnur
      • Lög og reglugerðir
      • Saga safnsins
      • Skipurit
      • Minjar og Saga
    • Starfsemi
      • Fjármál og þjónusta
        • Bóka- og heimildasafn
        • Skjalasafn
      • Húsasafn
      • Ljósmyndasafn Íslands
        • Gjaldskrá
        • Myndasöfn
        • Rannsóknir
        • Skráning
        • Varðveisla mynda
        • Þekkir þú myndina
      • Munasafn
        • Beiðni um aðgang að gripum til skoðunar
        • Afhending gagna úr fornleifarannsóknum
        • Beiðni um sýnatöku á safnkosti
        • Beiðni um lán á grip til sýninga
        • Forvarsla
      • Þjóðháttasafn
      • Rannsóknarstöður
      • Starfsfólk
      • Laus störf
    • Útgáfa
      • Bækur og rit
      • Handbækur
      • Skýrslur
  • Vefverslun
  • En
    • Museum information
      • Visit
        • FAQ
        • Book your ticket now
        • Opening hours and prices
        • Accessibility
        • Café and shops
        • Location
        • Guided Tour
        • Family Room
      • Exhibitions
        • Permanent Exhibitions
        • Temporary Exhibitions
        • Previous Exhibitions
      • About the Museum
        • Historic Buildings
        • Photographs and Prints
        • History and Role
      • Applications
        • Application for access to Museum objects for examination
        • Application for sampling
    • Upcoming events
    • Web store
    • IS
    • Audio Guide
  • Leita

Leita á vefnum


Póstlisti Þjóðminjasafnsins

Þjóðminjasafn Íslands Suðurgötu 41, 102 Reykjavík
Sími: 530-2200
thjodminjasafn@thjodminjasafn.is
Opið alla daga frá kl. 10-17.
Persónuvernd hjá Þjóðminjasafni Íslands
  • Instagram
  • Facebook
Opnunartími og verð

Þetta vefsvæði byggir á Eplica