Hvað eru margar geitur á myndinni?
Maí 2015
Ritstj. Inga Lára Baldvinsdóttir
Ljósmynd Helgi Arason (HA-652)
Við leit að myndum af geitum í Ljósmyndasafni Íslands kom þessi skemmtilega felumynd af geitum og mannfólki á Kerlingarkletti í landi Kvískerja í Öræfasveit í ljós. Undirrituð hefur rýnt í myndina og komist að niðurstöðu um hversu margar geiturnar eru á myndinni. Svarið birtist neðst í textanum.
Á myndinni eru tveir karlmenn og tveir drengir. Lengst til hægri og aðeins hálfur inni á myndinni er Ingimundur Björnsson, eitt systkinanna að Kvískerjum. Ingimundur er 9 ára á myndinni. Hann var fæddur árið 1921 en myndin var tekin um hásumar 1930. Líklegt er að yngri drengurinn á myndinni sé annar yngri bræðra Ingimundar; annað hvort Helgi (f. 1925) eða Hálfdán (f. 1927). Þá líkist ungi maðurinn, sem stendur á bakvið snös ofarlega í klettinum, einum bræðranna eða Ara Björnssyni sem fæddur var 1909. Ekki er gott að segja hver það er sem situr á klettinum umkringdur geitum og heldur á einhverju í útréttri hendi.
Að Kvískerjum bjuggu hjónin Björn Pálsson og Þrúður Aradóttir og þar ólu þau upp börn sín níu, utan eitt sem fóstraðist hjá móðurafa sínum og ömmu. Fjölskyldan lagði rækt við bústörfin, bætti landið til muna og bryddaði uppá ýmsu til að tryggja afkomuna. Um 1930 voru fengnar nokkrar geitur á búið enda þótti upplagt að halda geitur þar því landkostir voru rýrir að heyfeng en nægt fjallendi. Fyrst um sinn höfðu geiturnar skjól í helli en geitakofi var svo reistur nálægt bænum. Taldi hjörðin oftast um 12-15 dýr. Árið 1946 lagðist geitabúskapur að Kvískerjum af.
Íslenski geitastofninn er smár og telur nú innan við 900 dýr. Við fyrstu talningu árið 1703 var stofninn svipaður að stærð og nú er og hefur hann jafnan verið afar fáliðaður. Tvisvar hefur fjöldi dýra í stofninum farið niður fyrir 100 að tölu; í fyrra sinn í kringum árið 1885 og í síðara sinnið um 1960. Á þeim árum sem geitur voru haldnar að Kvískerjum var eins konar blómaskeið í geitfjárrækt og komst fjöldi dýra nálægt þriðja þúsundi árið 1930. Með vaxandi velmegun í kjölfar heimstyrjaldarinnar losa bændur sig við geiturnar. Stofninn telst vera í útrýmingarhættu og er nú markvisst unnið að verndun hans og ræktun. Hugsjónafólk um verndun og nýtingu geitastofnsins vinnur að verkefnum sem stuðla eiga að fjölþættari geitaafurðum en áður var lögð áhersla á. Meðal annars er verið að kanna möguleika á nýtingu íslenskrar kasmírullar til vefnaðarframleiðslu.
Svar við spurningu í fyrirsögn er: geiturnar eru sex talsins.
Jóhanna Bergmann
Heimildir:
Heimasíða Kvískerjasjóðs á vef umhverfis- og auðlindaráðuneytisins: http://www.umhverfisraduneyti.is/kviskerjasjodur/kvisker/systkinin-a-kviskerjum/ http://www.umhverfisraduneyti.is/kviskerjasjodur/kvisker/kviskerjaheimilid/ (Skoðaðar 8. 4. 2015).
Elín Ósk Hreiðarsdóttir: Fornleifar í landi Kvískerja I: Skráning fornleifa í heimatúni og næsta nágrenni. Fornleifastofnun Íslands ses, Reykjavík 2012.
Heimasíða Erfðanefndar landbúnaðarins: http://agrogen.lbhi.is/pages/1239 (Skoðuð 8. 4. 2015).
Heimasíða Önnu Maríu Lind Geirsdóttur um kasmírullarverkefni hennar: http://weberstrasse-kasmirull.weebly.com/ (Skoðuð 8. 4. 2015).