Mannbroddar
Nóvember 2016
Við eftirgrennslan í skrám Þjóðminjasafnsins kemur í ljós að nokkuð er til af mannbroddum. Þeir elstu eru jarðfundnir. Þetta eru lítil járnstykki, oft þríhyrningslaga með broddi niður úr hverri álmu. Nokkrir slíkir mannbroddar hafa fundist við fornleifauppgrefti og eru dæmi um það meðal gripa sem fundist hafa í Þjórsárdal. Broddarnir hafa verið bundnir með bandi eða þveng upp og yfir skótauið. Af þessum elstu mannbroddum eru engar bindingar varðveittar en menn geta sér þess til að þeir hafi verið bundnir við skótauið með böndum eða einhvers konar þvengjum.
Nokkrir mannbroddar eru gerið úr skeifnabrotum og eru þeir dæmi bæði um nýtni og útsjónasemi. Allt varð að gagni og hver hlutur nýttur til hins ítrasta.
Síðastu mannbroddar sem bárust til safnsins voru meðal þeirra 800 gripa sem afhentir voru safninu frá Norræna safninu í Stokkhólmi árið 2008. Þeir eru þrír talsins og er einn skemmtilegur fyrir þær sakir að á honum eru bindingar úr leðri og snæri. Má ætla að þeirra hafi verið aflað beint frá þeim sem áttu þá og notuðu. Því miður fylgja þær upplýsingar ekki með en þessi hversdagslegi búnaður hefur vakið eftirtekt þeirra sænskra sem fóru um héruð og söfnuðu gripum til Norræna safnsins.
Enskur maður að nafni Pike Ward safnaði munum á Íslandi kringum þar síðustu aldamót. Safn hans kom til Þjóðminjasafnsins 1950 og þar má finna áhugaverða mannbrodda með bindingum úr selskinni og er talið að þeir séu vestfirskir.
Til að ljúka þessari umfjöllun verður hér vitnað í frásögn heimildamanns sem fæddur er árið 1923. Hann kvað mannbrodda ekki hafa tíðkast þegar hann var að alast upp á bæ vestur á Mýrum. Menn fóru leiðar sinnar á þeim skóm sem tíðkuðust og sneiddu hjá hálkublettum. Dæmi voru um að menn færu í sokka utan yfir skó til að renna síður á svelli. Hann kvað hálku hafa orðið meiri hindrun með fjölgun ökutækja, bættum samgöngum og þéttbýlismyndun.
Lilja Árnadóttir
Heimild:
Sarpur.is:
Þjms. 4163
Þjms. 14566
Þjms. 2008-5-696.