Þorrinn

• Hvað er Þorri, og af hverju blótum við hann?

Þar er einnig getið um þorrablót, en þeim ekki lýst. Vetraröldungurinn Þorri er algengt yrkisefni á 17. - 19. öld og um fagnað eða sérstaka siðvenju við upphaf þorra eru heimildir frá öndverðri 18. öld. Líklegt er að slíkar venjur séu allmiklu eldri. Upphaflega virðist húsfreyja hafa boðið þorra velkominn enda er ljóst að fyrsti dagur þorra hefur verið tileinkaður húsbóndanum. Er hvorttveggja til að honum hafi verið veitt sérstaklega í mat og að hann hafi þá átt að gera vel við sitt fólk. Bóndadagsheitið er þó ekki kunnugt fyrr en í þjóðsögum Jóns Árnasonar frá miðbiki 19. aldar. Þar er einnig minnst á hlaup bónda kringum bæ sinn, en óljóst er hversu almennur slíkur siður hefur verið og hver er uppruni hans. Vera kann að þar sé um að ræða leifar af eldra þorrafagnaði. Á síðara hluta 19. aldar fóru mennta- og embættismenn að tíðka samkomur sem þeir kölluðu "Þorrablót" að fornum hætti, matar- og drykkjuveislur þar sem sungin voru ný og gömul kvæði og drukkin minni Þorra og heiðinna goða.

 

Einkum var Þór tengdur þorranum. Þessar veislur lögðust af eftir aldamótin í kaupstöðum en þá hafði þorrablótssiðurinn borist í sveitirnar, fyrst á Austurlandi og í Eyjafirði, og hélt þar áfram. 

Um miðja 20. öld hófu átthagasamtök á höfuðborgarsvæðinu síðan þorrablótin aftur til vegs og virðingar í þéttbýli, og buðu þá "íslenskan" mat sem nú var orðinn sjaldhafður í kaupstöðum. Veitingamaður í Naustinu í Reykjavík hafði síðan sérstakan þorramat á boðstólum frá þorranum 1958. Síðan hafa þorrablót ýmissa samtaka með íslenskum mat verið fastur liður í skemmtanalífi um allt land. Um 1980 hófust blómagjafir eiginkvenna til eiginmanna undir áhrifum frá konudegi.

Heimild: Saga daganna eftir Árna Björnsson, 1996

Ljósmyndirnar voru teknar í janúar 1965 á Naustinu. Ljósmyndari: Ingimundur Magnússon