Þjóðminjasafn Íslands

Valmynd


Þú ert hér Forsíða - Sýningar & viðburðir - Aðrar sýningar - Gripur mánaðarins

Gripur mánaðarins

  • 2021

    september, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2020

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2019

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2018

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2017

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2016

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, febrúar, janúar

  • 2015

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, janúar

  • 2014

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar


Gripur mánaðarins
  • Næsta færsla
  • Fyrri færsla

Púkkborð

DESEMBER 2016

1.12.2016

Talið er að spilað hafi verið á spil á Íslandi frá því á 17. öld. Ekki þótti þó ráðlegt að spilað væri á aðfangadagskvöld eða á jólanótt því þá gætu tígulkóngarnir orðið tveir og væri þá annar þeirra kölski sjálfur.
Spilið púkk var víða spilað eingöngu á jólum og er sá siður enn viðhafður á vissum heimilum. Í Spilabók Fjallkonuútgáfunnar frá því 1914 eru talin upp nokkur spil sem sérstaklega eru talin íslensk. Þeirra á meðal eru púkk, alkort, treikort, marías, skelkur, brús, handkurra, hjónasæng, þjófur, lauma, framhjátaka, svarti-Pétur og hundur. Þó má gera ráð fyrir að flest þessara spila eigi sér erlendan uppruna þótt Eggert Ólafsson telji þau flest íslensk að uppruna, meðal annars púkkspilið (puck).
Púkk er spilað á venjuleg spil, en tekið úr þeim tvistar, þristar og fjarkar. Hverjum spilamanni var svo yfirleitt úthlutaður sérstakur teiknaður reitur fyrir ás, kóng, drottningu, gosa, tíu, pamfíl og púkk. Flestir létu sér nægja að teikna slíka reiti upp en aðrir höfðu meira við eins og sést á púkkborðinu sem hér er sýnt og er sérstaklega getið að sé varðveitt í „Þjóðmenjasafninu” í fyrrnefndri í Spilabók Fjallkonuútgáfunnar. Hefur það vafalítið þótt nokkur gersemi á sinni tíð og er frá árinu 1775. Púkkborðið er fjöl með merktum reitum fyrir þá spilapeninga sem „púkkað var upp á“ en einnig var algengt að nota þorskkvarnir sem spilapeninga. Fjölin er úr viði og skreytt með útskurði efst og skrautstöfunum LG. Púkkborðið er úr eigu Friðriks Þórarinssonar prests á Breiðabólstað í Vesturhópi, f. 1763, d. 1817 og kom til safnsins árið 1909.
Finna má reglur um það hvernig spila á púkk en eins og títt er um slíkar reglur ber þeim ekki alltaf saman. Hefur þetta vafalaust farið eftir landshlutum en talið er að púkk hafi verið vinsælast á Suðurlandi. Í fyrrnefndri Spilabók má finna ítarlegar spilareglur um púkk. Einnig veita svör við spurningaskrám þjóðháttasafns Þjóðminjasafnsins, mikilvægar upplýsingar um spilið, einkum svör við skrá nr. 39, Leikir barna: töfl og spil frá árinu 1979.
Gróa Finnsdóttir
Heimildir:
Árni Björnsson. (2000). Saga daganna. Reykjavík: Mál og menning.
Eggert Ólafsson. (1981). Ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar um ferðir þeirra á Íslandi árin 1752-1757. Reykjavík: Örn og Örlygur.
Spilabók. (1914). Reykjavík: Fjallkonuútgáfan.
Sarpur.is:
Þjms. 5688


Aðalvalmynd

  • Sýningar & viðburðir
    • Grunnsýningar
      • Þjóð verður til
        • Tímabil
    • Sérsýningar
      • Eldri sýningar
      • Sýningar í gangi
      • Sýningar framundan
    • Aðrar sýningar
      • Gripur mánaðarins
      • Hús Þjóðminjasafns
      • Ljósmynd mánaðarins
      • Vefsýningar
        • Minningarsjóður Ásu G Wright
    • Viðburðir
      • Fyrirlestrar
      • Eldri fyrirlestrar Þjóðminjasafns
      • Menningarnótt
      • Viðburðir framundan
      • Sumardagskrá 2022
  • Þjónusta
    • Fyrir gesti
      • Aðgengi
      • Leiðsögn fyrir hópa
      • Fjölskyldan
      • Kaupa miða
      • Opnunartími og verð
      • Verslun og veitingar
    • Fræðsla
      • Skólar
        • Leikskólar
        • Grunnskólar
        • Gullkista safnfræðslunnar
        • Framhaldsskólar
        • Háskólar
        • Á eigin vegum
        • Fræðslupakkar fyrir grunnskóla
        • Fræðsluefni
        • Fræðslupakkar
      • Stafrænt fræðsluefni
        • Börn á safninu
        • Gamalt og gott
        • Fyrirlestrar
        • Safnið í sófann
    • Salarleiga
      • Fyrirlestrasalur Þjóðminjasafninu við Suðurgötu
      • Leiga á Myndasal fyrir móttökur
    • Önnur þjónusta
      • Beiðni um aðgang að gripum til skoðunar
      • Beiðni um lán á safnkosti
      • Bóka- og heimildasafn
      • Eftirtökur af ljósmyndum hjá Ljósmyndasafni Íslands
      • Leita í safneign
      • Viltu afhenda safninu muni eða myndir?
  • Stofnunin
    • Um safnið
      • Fréttir
      • Hlutverk og stefnur
      • Lög og reglugerðir
      • Saga safnsins
      • Skipurit
      • Minjar og Saga
    • Starfsemi
      • Fjármál og þjónusta
        • Bóka- og heimildasafn
        • Skjalasafn
      • Húsasafn
      • Ljósmyndasafn Íslands
        • Gjaldskrá
        • Myndasöfn
        • Rannsóknir
        • Skráning
        • Varðveisla mynda
        • Þekkir þú myndina
      • Munasafn
        • Beiðni um aðgang að gripum til skoðunar
        • Skil á gripum úr fornleifarannsókn
        • Beiðni um sýnatöku á safnkosti
        • Beiðni um lán á grip til sýninga
        • Forvarsla
      • Þjóðháttasafn
      • Rannsóknarstöður
      • Starfsfólk
      • Laus störf
    • Útgáfa
      • Bækur og rit
      • Handbækur
      • Skýrslur
  • Vefverslun
  • En
    • Museum information
      • Visit
        • Book your ticket now
        • Opening hours and prices
        • Café and shops
        • Location
        • Guided Tour
        • Family Room
      • Exhibitions
        • Permanent Exhibitions
        • Temporary Exhibitions
        • Previous Exhibitions
      • About the Museum
        • COVID-19
        • Historic Buildings
        • Photographs and Prints
        • History and Role
      • Applications
        • Application for access to Museum objects for examination
        • Application for sampling
    • Upcoming events
    • Web store
    • IS
    • Audio Guide
  • Leita

Leita á vefnum


Póstlisti Þjóðminjasafnsins

Þjóðminjasafn Íslands Suðurgötu 41, 102 Reykjavík
Sími: 530-2200
thjodminjasafn@thjodminjasafn.is
Opið alla daga frá kl. 10-17
Persónuvernd hjá Þjóðminjasafni Íslands
  • Instagram
  • Facebook
Opnunartími og verð

Þetta vefsvæði byggir á Eplica