Með verkum handanna | Íslenskur refilsaumur fyrri alda
Dýrgripir íslenskrar listasögu á tímamótasýningu sem haldin er í tilefni af 160 ára afmæli Þjóðminjasafnsins. Öll fimmtán íslensku refilsaumsklæðin sem varðveist hafa eru á sýningunni. Níu eru varðveitt í Þjóðminjasafni Íslands en sex hafa verið fengin að láni frá erlendum söfnum, eitt frá Louvre safninu í París, fjögur frá Nationalmuseet København og eitt frá Rijksmuseum Twente í Hollandi.
Refilsaumsklæðin eru meðal merkustu listaverka fyrri alda og bera íslenskri kirkjulist fagurt vitni. Elstu klæðin eru frá því skömmu fyrir 1400 en hið yngsta frá árinu 1677.
Refilsaumur er saumgerð sem dregur nafn sitt af orðinu refill. Reflar voru skrautleg tjöld úr ull eða líni sem höfð voru til þess að tjalda innan bæði kirkjur og híbýli fólks fyrr á tíð. Refilsaumur er aðeins eitt útsaumsspora sem notuð voru á miðöldum og er afbrigði af útsaumi sem nefndur er lagður saumur. Þessi meistaraverk íslenskrar miðaldalistar voru unnin af listfengum konum sem bjuggu yfir þekkingu og þjálfun í vefnaði og útsaumi.
Sýningin er árangur og niðurstöður áratugarannsókna Elsu E. Guðjónsson (1924-2010) á refilsaumi. Elsa starfaði á Þjóðminjasafni Íslands í rúm 30 ár.
Í fyrsta sinn sem öll íslensku refilsaumsklæðin eru sýnd á sama stað
Það er fátítt að sýning með svo mörgum lánsgripum frá erlendum söfnum sé sett upp hér á landi. Lánsgripirnir þurfa sérstaka meðhöndlun og lúta ströngum skilyrðum lánssafnanna um flutning, varðveislu og sýningarbúnað. Áralangar rannsóknir innan Þjóðminjasafnsins hafa skipt sköpum til þess að lán og flutningur á svo dýrmætum gripum geti orðið að veruleika.
Viðburðardagskrá
Meðan á sýningunni stendur verða fjölbreyttir viðburðir í Þjóðminjasafninu sem tengjast sýningunni; hádegisfyrirlestrar um einstök klæði, sérfræðileiðsagnir, námskeið og barnadagskrá. Í janúar verður efnt til málþings um rannsóknir Elsu E. Guðjónsson og verkin á sýningunni.
Nánar um dagskrána
5. nóvember: Barnaleiðsögn um sýninguna
Í klæðin eru saumaðar myndasögur og heill heimur býr að baki hverju klæði. Safnkennari tekur á móti börnunum og opnar með þeim heiminn að baki klæðanna.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 14:00.
11. nóvember á Marteinsmessu: Hádegisfyrirlestur Margaret Jean Cormack
Margaret Jean Cormack prófessor emeritus í trúarbragðafræði við College of Charleston flytur erindi um klæðið Marteins sögu sem er í eigu Louvre. Margaret Cormack vinnur nú við rannsóknir á miðaldakristni á Íslandi við Stofnun Árna Magnússonar, þar sem hún rannsakar kirkju- og trúarbragðasögu Íslands. Hun mun tala um dýrkun heilags Marteins á Íslandi, með sérstöku tilliti til altarisklæðisins frá Grenjaðarstað.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 14:00.
11. nóvember: Örnámskeið Heimilisiðnaðarfélagsins. Uppselt.
Heimilisiðnaðarfélagið heldur örnámskeið í refilsaum. Heimilisiðnaðarfélagið hefur framleitt fjóra fallega útsaumspakka í tilefni sýningarinnar. Útsaumspakki fylgir skráningargjaldi og einnig sérfræðileiðsögn. UPPSELT er á námskeiðið.
18. nóvember: Örnámskeið Heimilisiðnaðarfélagsins. Uppselt.
Heimilisiðnaðarfélagið heldur örnámskeið í refilsaum. Heimilisiðnaðarfélagið hefur framleitt fjóra fallega útsaumspakka í tilefni sýningarinnar. Útsaumspakki fylgir skráningargjaldi og einnig sérfræðileiðsögn með Lilju Árnadóttur sama dag. Hér er hægt að skrá sig á námskeiðið.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 10:30 og stendur til kl. 13:30. Klukkan 14:00 hefst svo leiðsögn um sýninguna sem þátttakendum er boðið að njóta.
UPPSELT er á námskeiðið.
18. nóvember: Sérfræðileiðsögn með Lilju Árnadóttur
Lilja ritstýrði samnefndri bók eftir Elsu E. Guðjónssongaf sem Þjóðminjasafnið gaf út í október. Lilja er fyrrum sviðsstjóri í Þjóðminjasafninu, hvar hún starfaði í 30 ár.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 14:00.
9. desember: Sérfræðileiðsögn með Lilju Árnadóttur | ATH: fullt var út úr dyrum á leiðsögn Lilju í nóvember.
Lilja ritstýrði samnefndri bók eftir Elsu E. Guðjónssongaf sem Þjóðminjasafnið gaf út í október. Lilja er fyrrum sviðsstjóri í Þjóðminjasafninu, hvar hún starfaði í 30 ár.
Ótímasett á nýju ári: Sérfræðileiðsögn með Svanhildi Óskarsdóttur
Svanhildur, sem er rannsóknarprófessor við stofnun Árna Magnússonar, fjallar um Maríuklæðið.
7. janúar: Barnaleiðsögn um sýninguna
Í klæðin eru saumaðar myndasögur og heill heimur býr að baki hverju klæði. Safnkennari tekur á móti börnunum og opnar með þeim heiminn að baki klæðanna.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 14.
14. janúar: Sérfræðileiðsögn með starfsmanni Þjóðminjasafnsins
Nánar auglýst síðar.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 14:00.
27. janúar: Málþing
Flutt verða nokkur erindi á málþinginu. Meðal þeirra sérfræðinga sem taka þátt eru Lilja Árnadóttir, sem heiðrar Elsu E. Guðjónsson og áratugarannsóknir hennar á refilsaumsklæðunum, Svanhildur Óskarsdóttir rannsóknarprófessor við stofnun Árna Magnússonar, sem flytur erindi um Maríuklæðið, Reynir Tómas Geirsson, sem fjallar um Bayeux-refilinn og Steinunn Kristjánsdóttir fornleifafræðingur flytur erindi. Auk þess heimsækja málþingið erlendir sérfræðingar.
Nánar auglýst síðar.
2. febrúar á Safnanótt: Sérfræðileiðsögn með Lilju Árnadóttur
Lilja ritstýrði samnefndri bók eftir Elsu E. Guðjónsson sem Þjóðminjasafnið gaf út í október. Lilja er fyrrum sviðsstjóri í Þjóðminjasafninu, hvar hún starfaði í 30 ár.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 20:00.
4. febrúar: Barnaleiðsögn um sýninguna
Í klæðin eru saumaðar myndasögur og heill heimur býr að baki hverju klæði. Safnkennari tekur á móti börnunum og opnar með þeim heiminn að baki klæðanna.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 14:00
3. mars: Barnaleiðsögn um sýninguna
Í klæðin eru saumaðar myndasögur og heill heimur býr að baki hverju klæði. Safnkennari tekur á móti börnunum og opnar með þeim heiminn að baki klæðanna.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 14:00
10. mars: Sérfræðileiðsögn með starfsmanni Þjóðminjasafnsins
Nánar auglýst síðar.
>>> Viðburðurinn hefst kl. 14:00.
7. apríl: Barnaleiðsögn um sýninguna
Í klæðin eru saumaðar myndasögur og heill heimur býr að baki hverju klæði. Safnkennari tekur á móti börnunum og opnar með þeim heiminn að baki klæðanna.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 14:00.
5. maí: Sérfræðileiðsögn með Ágústu Kristófersdóttur
Ágústa er safnafræðingur og sviðsstjóri munasafns Þjóðminjasafns Íslands.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 14:00.
5. maí: Barnaleiðsögn um sýninguna
Í klæðin eru saumaðar myndasögur og heill heimur býr að baki hverju klæði. Safnkennari tekur á móti börnunum og opnar með þeim heiminn að baki klæðanna.
>>> Viðburðurinn hefst klukkan 14:00.
Þakkir
Sýningarnefnd / Exhibition committee:
Anna Leif Auðar Elídóttir, Ágústa Kristófersdóttir, Bryndís Erla Hjálmarsdóttir, Freyja Hlíðkvist Ómarsdóttir Sesseljudóttir, Kristján Mímisson, Ólöf Bjarnadóttir, Sandra Sif Einarsdóttir, Sigríður Þorgeirsdóttir
Verkefnastjóri / Exhibition Management: Bryndís Erla Hjálmarsdóttir
Ráðgjafi við sýningargerð / Exhibition consultant: Lilja Árnadóttir
Handritshöfundur / Manuscript: Kristján Mímisson (byggt á textum Elsu E. Guðjónsson / based on texts by Elsa E. Guðjónsson)
Þátttakandi í handritsgerð / Co-writer: Hlynur Helgason
Þýðing / Translations: Anna Yates
Sýningarhönnun / Exhibition design: Axel Hallkell Jóhannesson
Grafísk hönnun / Graphic design: Sigrún Sigvaldadóttir
Samstarfsaðilar / Collaborative partners: Musée du Louvre, Nationalmuseet i København, Rijksmuseum Twenthe
Styrktaraðili / Sponsor: Icelandair
Þakkir / Acknowledgements: Heimilisiðnaðarfélagið, TVG-Zimsen, Ívar Brynjólfsson
Með verkum handanna, bók eftir Elsu E. Guðjónsson kom út í október
Sýningin er árangur og niðurstöður áratugarannsókna Elsu E. Guðjónsson (1924-2010) á refilsaumi. Elsa starfaði á Þjóðminjasafni Íslands í rúm 30 ár. Þann 5. október s.l. kom út samnefnt verk Elsu þar sem áratugarannsóknir hennar eru lagðar fram í ríflega 400 síðna verki sem um 1000 ljósmyndir prýða.
Bókin er til sölu í Safnbúð Þjóðminjasafnsins.
Sýningin er stærsti viðburður ársins, en Þjóðminjasafn Íslands fangar 160 ára afmæli í ár. Enginn ætti að láta þennan viðburð fram hjá sér fara.
