Þjóðminjasafn Íslands

Valmynd


Þú ert hér Forsíða - Sýningar & viðburðir - Aðrar sýningar - Gripur mánaðarins

Gripur mánaðarins

  • 2021

    janúar

  • 2020

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2019

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2018

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2017

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar

  • 2016

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, febrúar, janúar

  • 2015

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, janúar

  • 2014

    desember, nóvember, október, september, ágúst, júlí, júní, maí, apríl, mars, febrúar, janúar


Gripur mánaðarins
  • Næsta færsla
  • Fyrri færsla

Deshús

NÓVEMBER 2020

1.11.2020

Þjms. 2392

11-Nov-deshus-aukamynd-2392

Deshús eða ilmhylki voru notuð í Evrópu frá síðmiðöldum og allt fram á 19. öld og voru borin um hálsinn eða í belti. Þau eru hol að innan og ætluð fyrir ilmefni, en orðið des þýðir ilmefni eða angan. Elstu deshús sem varðveist hafa hér á landi eru frá 16. öld og eru öll erlend smíði. Í kjölfar svartadauða á 14. öld komust deshúsin fyrst í notkun á meginlandi Evrópu, því ákveðin ilmefni þóttu góð vörn gegn hinum ýmsu kvillum, þar sem þau bægðu frá slæmu lofti sem talið var bera með sér sjúkdóma.

Enskt heiti deshúsa er pomander, stytting úr frönsku af pomme d‘ambre, sem gæti útlagst sem amburepli á íslensku. Ambur, sem var algengt efni til ilmgerðar, myndast í meltingarvegi búrhvala og berst út með saur þeirra. Þegar ambrið þornar og oxast ber það með sér sterk efnasambönd sem henta vel til ilmvatnsgerðar. Ásamt ambri voru ilmgjafar á við myrru og sandalvið notaðir en síðar bættust m.a. við moskusilmefni (musk), lofnarblóm, kanel, sítróna og negull.

Heitið deshús hefur, eins og pomander, fremur víða merkingu. Sögulega séð hafa bæði heitin náð yfir ilmhylki sem í var klútur vættur með ilmefni, en líka yfir það sem kallast balsambüchse á þýsku: lítil smyrslaskrín sem gátu einnig verið borin um háls eða hengd í belti.

11-Nov-deshus-aukamynd-2392aDeshúsið sem hér um ræðir er þess konar smyrslaskrín. Það er úr silfri, dönsk smíð frá fyrri hluta 17. aldar, algrafið að utan með fuglum og blómum. Það hefur sex hólf með draglokum á, og á þrjú þeirra eru grafin ilmefnanöfnin Citron B, Negel B og SCHLAG B. B stendur þarna fyrir balsam sem þýðir smyrsl. Schlag balsam var blanda af ambri, moskusilmefni og ilmefni deskattar og þótti gagnlegt til varnar heilaslagi (heilablóðfalli). Tvö draglokanna virðast ekki vera upprunaleg, þau eru úr látúni og ekkert grafið á þau, en á eitt hólfið vantar nú lok. Hólfin sex eru föst saman að neðan og eru á hjörum. Þau eru gyllt að innan og á þeim hliðum sem snúa saman þegar þeim er lokað.

Deshúsið stendur á stétt sem hefur upprunalega verið hol að innan og einnig notuð fyrir ilmefni. Síðar hefur henni verið breytt í innsigli en á það er grafið öfugt gotneskt G.

Sandra Sif Einarsdóttir

 


Aðalvalmynd

  • Sýningar & viðburðir
    • Grunnsýningar
      • Þjóð verður til
        • Tímabil
      • Sjónarhorn
    • Sérsýningar
      • Eldri sýningar
      • Sýningar í gangi
      • Sýningar framundan
    • Aðrar sýningar
      • Gripur mánaðarins
      • Hús Þjóðminjasafns
      • Ljósmynd mánaðarins
      • Vefsýningar
        • Minningarsjóður Ásu G Wright
    • Viðburðir
      • Fyrirlestrar
      • Eldri fyrirlestrar Þjóðminjasafns
      • Viðburðir framundan
      • Samferða um söfnin
  • Þjónusta
    • Fyrir gesti
      • Aðgengi
      • Fjölskyldan
      • Opnunartími og verð
      • Staðsetning
      • Verslun og veitingar
    • Fræðsla
      • Leiðsögn fyrir hópa
      • Skólaheimsóknir
        • Leikskólar
        • Grunnskólar
        • Framhaldsskólar
        • Háskólar
        • Á eigin vegum
        • Fræðslupakkar fyrir grunnskóla
      • Víkingaþrautin
        • Þrautirnar
    • Salarleiga
      • Fyrirlestrasalur Þjóðminjasafninu við Suðurgötu
      • Leiga á Myndasal fyrir móttökur
    • Önnur þjónusta
      • Beiðni um aðgang að gripum til skoðunar
      • Beiðni um lán á safnkosti
      • Bóka- og heimildasafn
      • Eftirtökur af ljósmyndum hjá Ljósmyndasafni Íslands
      • Viltu afhenda safninu muni eða myndir?
  • Stofnunin
    • Um safnið
      • Fréttir
      • Hlutverk og stefnur
      • Lög og reglugerðir
      • Saga safnsins
      • Skipurit
      • Minjar og Saga
      • COVID-19
    • Starfsemi
      • Fjármál og þjónusta
        • Bóka- og heimildasafn
        • Skjalasafn
      • Húsasafn
      • Ljósmyndasafn Íslands
        • Gjaldskrá
        • Myndasöfn
        • Rannsóknir
        • Skráning
        • Varðveisla mynda
        • Þekkir þú myndina
      • Munasafn
        • Beiðni um aðgang að gripum til skoðunar
        • Skil á gripum úr fornleifarannsókn
        • Beiðni um sýnatöku á safnkosti
        • Beiðni um lán á grip til sýninga
        • Forvarsla
        • Þjóðháttasafn
      • Rannsóknarstöður
      • Starfsfólk
      • Laus störf
    • Útgáfa
      • Bækur og rit
      • Handbækur
      • Stafrænt fræðsluefni
        • Börn á safninu
        • Gamalt og gott
        • Fyrirlestrar
        • Safnið í sófann
      • Skýrslur
  • Vefverslun
  • En
    • Museum information
      • Visit
        • Family Room
        • Opening hours and prices
        • Café and shops
        • Location
        • Guided Tour
      • Exhibitions
        • Permanent Exhibitions
        • Temporary Exhibitions
        • Previous Exhibitions
      • About the Museum
        • Historic Buildings
        • Photographs and Prints
        • History and Role
      • Applications
        • Application for access to Museum objects for examination
        • Application for sampling
      • COVID-19
    • Upcoming events and exhibitions
    • Web store
    • IS
  • Leita

Leita á vefnum


Póstlisti Þjóðminjasafnsins

Þjóðminjasafn Íslands Suðurgötu 41, 102 Reykjavík
Sími: 530-2200
thjodminjasafn@thjodminjasafn.is
Opið alla daga nema mánudaga frá kl. 10-17
Persónuvernd hjá Þjóðminjasafni Íslands
  • Instagram
  • Facebook
Opnunartími og verð

Þetta vefsvæði byggir á Eplica