Fermingarkjóll
JÚNÍ 2018
Þjms. 2012-40
Svo lengi sem börn hafa verið tekin til ferminga á Íslandi hefur það tíðkast að þau klæddust sparifötum eins og jafnan var siður þegar fólk fór til kirkju. Fermingarfötin sögðu þó oft til um mismunandi efnahag fólks því ekki höfðu allir efni á að afla sér vandaðs klæðnaðar af þessu tilefni. Muninn á hinum ríku og hinum fátæku mátti því glöggt ráða af klæðnaði fermingarbarnanna eins og margar frásagnir greina frá.
Nokkur hefð var þó komin á klæðnað fermingarbarna um 19201 þegar ráðandi fermingartíska var sú að drengir klæddust dökkum jakkafötum en stúlkur hvítum eða ljósum kjólum. Það þekktist líka að stúlkur fengju annan sparikjól til að klæðast eftir ferminguna og einnig fermdust sumar stúlkur í upphlut.2 Reyndu allir, jafnt efnaminna fólk sem aðrir, að leggja metnað sinn í að láta börn sín klæðast vönduðum flíkum við ferminguna sem var þá ein mikilvægasta athöfnin í lífi unglingsins líkt og í dag. Engu að síður þótti það oft átakanlega ljóst að ekki gátu allir veitt börnum sínum vandaðan og dýran fermingarklæðnað og var það ein helsta ástæða þess að teknir voru í notkun hvítir fermingakyrtlar sem bæði kynin klæddust. Var það gert að tilstuðlan sr. Jóns M. Guðjónssonar, prests á Akranesi, og fór fyrsta ferming barna í kyrtlum fram árið 1954.3 Ekki var það þó algilt að allar kirkjusóknir tækju upp notkun slíkra kyrtla það ár því systir þeirrar sem þetta ritar fermdist í Stafholtskirkju, Stafholtstungum í dökkbláum taftkjól um hvítasunnuna 1955. Litur kjólsins mun hafa verið valinn af hagnýtum ástæðum því lengi vel var sá kjóll notaður sem dýrindis ballkjóll.
Sá fermingarkjóll sem hér er valinn sem gripur júnímánaðar er á hinn bóginn ljósleitur eins og algengast var. Hann saumaði Guðfinna Árnadóttir, Akri á Eyrarbakka fyrir Guðrúnu Sigurmundardóttur frá Einarshöfn á Eyrarbakka sem fermdist í honum árið 1942. Kjóllinn er úr rjómalituðu sirsi4, vélsaumaður og afar vandaður að allri gerð. Hann er skósíður og útvíður neðan við mitti og er sérstakt miðjustykki sniðið að framanverðu fyrir ofan mittið sem myndar odd (spíss) fyrir miðju bæði að ofan og neðan. Frá hálsmáli og niður að efra oddi miðjustykkisins eru rykkingar og sömuleiðis efst á ermum við handveg og mynda með því svo nefndar púffermar. Ermarnar eru svo sniðnar í odd fremst sem leggst fram á handarbökin og smelltar um úlnlið með litlum smellum, sín hvoru megin. Kjóllinn er hnepptur við hálsmál að aftanverðu með einum yfirdekktum hnappi úr sama efni og kjóllinn. Langir mittisborðar eru saumaðir í hliðar og hnýttir saman að aftan í stóra slaufu.
Ástand kjólsins er gott að undanskildum nokkrum örsmáum götum.
Þessi flík er einstaklega falleg og hefur sómt sér vel á þeirri fermingarstúlku sem henni hefur klæðst.
Gróa Finnsdóttir
Heimildir:
Árni Björnsson (1996). Merkisdagar á mannsævinni. Reykjavík: Mál og menning.
Elsa E. Guðjónsson. (1953). Dúkur og garn. Leiðbeiningar um vefjarefni. Reykjavík: Ísafoldarprentsmiðja.
Sarpur.is – Svör við spurningaskrá nr. 56: Lifnaðarhættir í þéttbýli V.
1) Árni Björnsson bls. 183.
2) Sarpur.is – Svör við spurningaskrá nr. 56.
3) Árni Björnsson bls. 184.
4) Í bók sinni Dúkur og garn gefur Elsa E. Guðjónsson þessa lýsingu á sirsi, bls. 120: „Bómullarefni með áþrykktum munstrum, oft í skærum litum. Oftast heldur gisin og með mikla steiningu. Einskefta. Notað í sloppa, telpukjóla o.fl.“