Griffilspjald (B-1990-11-6)
September 2014
...en hvar kveiki ég á því?
Griffilspjaldið líkist fljótt á litið spjaldtölvu. En ólíkt spjaldtölvunni gengur það ekki fyrir rafmagni. Það er líklegt að hönnuður fyrstu spjaldtölvunnar hafi leitað innblásturs í einfalt form griffilspjaldsins og kannski að einhverju leyti í notagildið.
Eins konar æfingarspjald
Griffilspjald (e. slate) er þunn plata gerð úr flögubergi, lögð inn í viðarramma og minni en A4 blað að stærð. Griffilspjöld urðu algeng á Íslandi í kringum aldamótin 1900 og voru notuð af nemendum allt fram á 20. öld. Líklega má rekja vinsældir spjaldsins til þess að pappír var fram eftir 20. öldinni bæði sjaldgæfur og dýr. Spjaldið var nýtt til að skrifa eftir forskrift, til að leysa reikningsdæmi sem kennarinn hafði skrifað upp á töflu eða til að teikna. Með því fylgdi griffill til að skrifa með og svampur eða tuska til að þurrka af spjaldinu. Spjaldið var hægt að nota oftar en einu sinni, en með því að stroka út skriftina mátti byrja aftur á auðum fleti.
Skólaskyldan og upphaf barnaskóla á Íslandi
Á Íslandi er skólaskylda. Fyrsta lagasetningin um barnafræðslu er frá árinu 1907. Við upphaf lagasetningarinnar tók skólaskyldan aðeins til 9 til 14 ára barna. Bekkjum 8 og 7 ára barna var síðan bætt við barnaskólann á þriðja og fjórða áratug síðustu aldar. Þá höfðu margir bæir þegar stofnað barnaskóla en minni hreppar höfðu farkennara á sínum snærum sem ferðuðust á milli sveitabæja og kenndu aðallega lestur, skrift og reikning. Þannig réði búseta í þéttbýli eða dreifbýli sem og forgangsröðun og efnahagur foreldra miklu um lengd skólavistar.
Nútíminn og réttur barna til náms
Núna eiga öll börn á Íslandi á aldrinum 6 til 16 ára að ganga í skóla stærstan hluta ársins (Lög um grunnskóla, 2008). Í Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna (1992, 28.-29. gr.) er fjallað um rétt barna til náms. Þar kemur fram að grunnmenntun skuli vera ókeypis og við hæfi hvers nemanda. Menntun snýst samkvæmt Barnasáttmálanum um mannrækt og mannréttindi. Mælst er til þess að menntun stuðli að bæði vitund og virðingu fyrir menningararfleifð þjóða heimsins og að hún búi börn undir þátttöku í samfélaginu.
Nú er hafið nýtt skólaár. Óskrifað spjald gæti vaxið einhverjum í augum. Þá má rýna betur í myndina og greina gamla skrift eða teikningu.
Ingunn Jónsdóttir
Heimildir:
Barnasáttmáli Sameinuðu Þjóðanna. (1992). Sótt af http://www.barnasattmali.is/barnasattmalinn/barnasattmalinnheildartexti.html
Sarpur Menningarsögulegt gagnasafn. (e.d.). Sótt af http://sarpur.is/Adfang.aspx?AdfangID=337519
Lög um grunnskóla 2008 nr. 91 12. júní. (2008). Sótt af http://www.althingi.is/lagas/nuna/2008091.html