A Voice from the Past

Maí 2012

1.5.2012

Ritstj. Steinar Örn Atlason

Thomas Throup. Lpr. 1656-38 og Lpr. 1657-39.

Englendingurinn Thomas Throup (1867-?) færði Þjóðminjasafninu árið 1949 að gjöf filmur og litskyggnur á handlituðum glerplötum, sem var í raun lifandi myndafrásögn, og ferðasögu af flandri sínu um Ísland árið 1898 sem hann kallaði What I saw in Iceland. Á þessum tíma var Throup, eins og hann segir sjálfur frá í ferðasögunni, „upptekinn af þeirri iðju að eyða tíma mínum og þvælast um.“

Throup sigldi snemma sumars 1898 til Íslands með skipinu Talisman. Skipið tók land fyrir norðan, þvældist hann síðan um norðurland og hélt síðan með Vestu til Englands aftur. En ekki hélt England lengi í hann og sneri hann aftur til Íslands um sumarið. Throup fór meðal annars til Reykjavíkur og tók þar nokkrar myndir, og myndin sem hann velur til að lýsa Reykjavík er tekin að því er virðist ofan af þaki á Þingholtstræti 1. Hún sýnir miðbæinn og höfnina frá sjónarhorni sem undirritaður hefir ekki séð aðra nota, enda fáar myndir teknar ofan af húsþökum á þeim tímum. Það sem gerir þessa mynd forvitnilega er að hún virðist vera tekin að nóttu til: Það er myrkur og fullt tungl, og menn virðast enn vera að störfum í Landshöfðingjahúsinu, því gult ljós kemur út um gluggana þar, svo og á mörgum öðrum húsum. Til að ná slíkri mynd er þörf allnokkrar tækniþekkingar sem ekki var á hvers manns færi um daga Throups. En þrátt fyrir að hafa verið fínasti myndasmiður þá virðist sem Throup hafi ekki búið yfir slíkri þekkingu. Hér er því um blekkingu að ræða og þegar filman er skoðuð nánar þá sést að myndin er tekin að degi til, enda leyfði Throup sér iðulega að handlita og breyta myndum til að auka á tilfinninguna og jafnvel krydda söguna. Í raun breytti Throup öllum myndum sínum í litmyndir og það ansi fallega. Þessi mynd er þó sú sem má segja að fái mesta breytingu því dagur er að nóttu orðinn, með tilheyrandi dramatík.

Fljótlega eftir að ljósmyndin var fundin upp hófu menn að mynda fjarlæg lönd og sýna samborgurum myndafeng sinn þegar þeir sneru til baka. Það hefur líklega verið ætlun Throups með myndunum frá Íslandi og frásagnirnar bera merki um að hafa verið lesnar upp samhliða myndasýningum, því hann skrifar gjarnan: „Næsta skyggna mun sýna...“ eða „Ekki hélt England lengi í mig, eins og næsta mynd sýnir.“ Fyrir hverja mynd eru frásagnir Throups þó mismiklar að vöxtum og ekki nema von að í myndinni sé litnum bætt yfir bæinn sem hann lýsir á frekar þurran máta í frásögn sinni: „Reykjavík, höfuðborg Íslands. Það er ekki stór staður, aðeins 7.000 íbúar. Í öllu landinu eru einungis 85.000 íbúar og hefur þeim eingöngu fjölgað um 20.000 frá því á 11.öld.“ Á myndasýningunum studdist Throup við lantern slides, þess tíma powerpoint, sem voru myndir settar á milli tveggja glerja svo hægt væri að varpa þeim á vegg.

Ekki hefir undirrituðum tekist að finna aðrar myndir eftir Thomas Throup. Freistandi er til þess að hugsa að mögulega hafi kollegar mínir á öðrum söfnum víðsvegar um heiminn fengið viðlíka sendingu frá Throup og hafi ánægju af því að kynna sér myndirnar sem hann mögulega tók á öðrum ferðalögum.

Ívar Brynjólfsson