- Næsta færsla
- Fyrri færsla
Hús við sjávarsíðuna
Október 2012
Ritstj. Steinar Örn Atlason
Óþekktur ljósmyndari. Lpr. 4032.
Hópur karlmanna stendur fyrir framan timburhús sem er hæð og ris á grjótsökkli. Klæðaburður bendir til að þeir séu bændur eða sjómenn og að þeir hafi stillt sér upp fyrir fram hús útgerðar- og/eða kaupmanns sem stendur á tröppunum með barn í fanginu. Hægra megin við húsið er árabátur og í fjarska sér út á sjó, jafnvel er þetta fjörður og lág strönd handan hans. Stigi hefur verið reistur upp við húsgaflinn. Vinstra megin við húsið er hjallur.
Af gerð og frágangi hússins má ráða að hvor endi þess hafi hýst ólíka starfsemi og sést það vel við skoðun á sökklum, veggklæðningu og gluggum. Sökkull undir hægri hluta hússins er múrsléttaður og hvíttaður en undir vinstra hluta þess er ólímdur grjótsökkull. Veggur á hægri hlutanum er klæddur listaþili gerðu úr mjóum listum, sem gætu verið um þrír þumlungar, og breiðum undirborðum. Vinstri hluti hússins er klæddur pappa og á hann eru negld til skiptis lóðréttir listar og borð. Sökkulbretti er neðst á veggjum á hvorum húshluta. Glugginn hægra megin á húsinu er uppi undir þakskeggi. Í honum er miðpóstur og tveir þriggja rúðu rammar og um gluggann eru faldar til hliðar og að ofan en vatnsbretti að neðan. Glugginn á vinstri hluta hússins er með fjórum rúðum í einum ramma og undir honum er tjargað vatnsbretti. Gluggafaldur er aðeins annars vegar á glugganum og virðist sem að pappinn sé negldur á gluggakarminn að ofan og við hina hliðina en þar hefur pappinn rifnað og trosnað við gluggann. Á miðju húsinu eru dyr og hurð fyrir með sneiddum spjöldum, þvergluggi yfir með þremur smárúðum og faldar að ofan og til hliða. Þakið er klætt rennisúð, breiðum undir- og yfirborðum og frá mæni er gengið á vandaðan hátt með tvöföldum mænisborðum. Skorsteinn á mæni hússins er klæddur mjóum listum yfir pappa eða borð og ofan á honum er vindhlíf. Veggir, bæði listaþil og pappi, og þak er tjargað en gluggar og dyraumbúnaður ljósmálað. Húsið getur hafa verið verslunarhús og þá með versluninni hægra megin eða í þeim hluta hússins sem meira hefur verið lagt í við smíðina, en geymsla til vinstri. Betri endinn getur líka hafa verið notaður til íbúðar og í þeim hluta hússins sem minna hefur verið vandað til getur hafa verið verbúð.
Húsið virðist standa á útgerðar- og/eða verslunarstað og ef reynt er að tímasetja byggingartíma hússins þá bendir form þess og frágangur til að það hafi verið byggt um og eftir 1860. Á fyrri hluta 19. aldar voru sameiginleg einkenni margra timburhúsa þau að veggir voru lágir, gluggar sátu uppi undir þakskeggi, veggir voru klæddir lóðréttum borðum og rennisúð var á þaki. Þegar líður á öldina eykst vegghæð, listaþil leysir af hólmi slagþil á veggjum og listasúð rennisúð á þaki. Notkun á pappa á veggi og þök varð einnig algengari þegar leið á öldina og ýmist var hann negldur eingöngu með pappasaum eða listar voru settir yfir samskeyti og á milli þeirra. Þannig ber gerð og frágangur þessa ókunna hús ákveðnar vísbendingar um byggingartíma þess. Listaþil og listaður veggpappi benda til seinni hluta 19. aldar en vegghæð og rennisúðin til fyrri hluta aldarinnar en rennisúð var þó sett á mörg hús á seinni hluta aldarinnar.
Gluggagerðir benda einnig til þess að húsið eigi uppruna sinn um eða eftir miðja öldina en sexrúðu gluggar voru mjög algengir í húsum á seinni hluta aldarinnar. Af þessu má varlega gera ráð fyrir því að húsið sé byggt á tímabilinu 1860-1870 og að myndin sjálf hafi verið tekin um 1865-1875, um það leyti er íslensk ljósmyndun hleypir heimdraganum. Þetta má lesa um myndina út frá byggingarsögu þó að staðurinn sé óþekktur og andlit karlanna okkur ókunn.
Guðmundur Lúther Hafsteinsson