Hverjar voru rætur rúntsins?
NÓVEMBER 2017
Ljósmyndari Rob Hornstra
Lpr-2006-84
Unglingar á rúntinum, erlendar fiskverkakonur í pásu að fá sér smók, eyðileg bryggja, stuð í partýi, fólk við beitningu, strákar með bjórdósir á rölti eða sitjandi í hægindastól, fjölskyldumyndaveggir, sjoppur úti og inni, tóm og nöturleg þorp, konur í vinnusloppum í frystihúsum, rúnum rist andlit, herbergi í yfirgefnum húsum. Þetta eru sundurlaus dæmi um myndefnið í ljósmyndum hollenska ljósmyndarans Rob Hornstra sem hann tók á Íslandi árið 2005. Myndirnar voru afrakstur af Evrópuverkefni sem hafði þemað vinna. Rob var valinn úr hópi hollenskra ljósmyndara til að mynda fyrir verkefnið hér á landi. Úrval myndanna var á sýningunni Rætur rúntsins í Þjóðminjasafninu ári síðar og kom út í samnefndri bók.
Þegar Rob sótti um styrk til verkefnisins lýsti hann því sem markmiði sínu að gera bók sem væri andstæða bókarinnar Íslendingar eftir ljósmyndarann Sigurgeir Sigurjónsson. Bók Sigurgeirs er helguð eldra fólki sem lifir hefðbundu sveitalífi, gjarnan einbúum, fulltrúum gamla Íslands. Samkvæmt þeirri skilgreiningu ætti bók Robs að vera lýsing á nýja Íslandi. Hér eru valin andstæð sjónarhorn en báðir heimarnir eru til.
Mörgum þótti sem myndir Robs endurspegluðu landsbyggðarandúð. Sýnin á þorpin er sannarlega dapurleg og ekki fegrandi. Þegar þorpsmyndunum sleppir gæti annað myndefni hins vegar verið tekið hvar sem er, allt eins á höfuðborgarsvæðinu eins og úti um byggðir landsins. Þeir kimar sem kastljósinu er beint að eru alls staðar á landinu. Farandverkamenn í þreyttu húsnæði eða við störf, niðurnídd hús, myndaveggir með forfeðrum og afkomendum eða fiskverkakonur.
Bók Robs sló nýjan raunsæistón í íslenskri ljósmyndun sem hefur haft áhrif á ýmsa síðan, eins og til dæmis Valdimar Thorlacius í verkefnum hans um einbúa og Hveragerði.
Raunsæið ríkir og ekkert er upphafið. Ekki alveg sú glansmynd af okkur sjálfum sem við viljum helst sjá, en sannarlega hluti af þeirri stóru mósaikmynd sem sýnir Íslendinga alla.
Rob hefur síðan unnið ýmis verkefni en fremst þeirra tengist Sochi í Sovétríkjunum og hefur skapað honum stöðu meðal helstu ljósmyndara heimsins.
Inga Lára Baldvinsdóttir