Jón Kaldal - Litli ljósmyndaklúbburinn
Október 2016
Þessi mynd er hluti af myndskurðarverkefni hjá Litla ljósmyndaklúbbnum sem unnið var 27. janúar 1954. Litli ljósmyndaklúbburinn var einn af merkustu klúbbum áhugaljósmyndara sem starfræktir voru á Íslandi um miðbik 20. aldar. Verkefnin sem klúbbfélagar settu sér fyrir voru margvísleg: Myndatökur, skurðverkefni og klippimyndagerð þar sem félagsmenn æfðu formskyn og myndbyggingu. Verkefnin voru yfirleitt unnin af félagsmönnum sjálfum sem að jafnaði voru 7 talsins.
Í þessu fimmta verkefni Litla ljósmyndaklúbbsins hefur nokkrum gestum verið boðið að taka þátt og var Jón Kaldal einn þeirra. Hinir gestirnir voru áhugaljósmyndararnir: Þorsteinn Jósepsson, Ralph Hannam, Páll Jónsson og Hjálmar R. Bárðarson. Hluti af verkefninu var að gera skriflega grein fyrir því hvernig menn höguðu skurðinum en því miður hefur rökstuðningur Kaldals fyrir sinni útfærslu ekki varðveist.
Meðlimir Litla ljósmyndaklúbbsins leituðu sér meðal annars þekkingar hjá helstu ljósmyndurum og listfrömuðum þjóðarinnar og var Kaldal meðal þeirra. Einn af meðlimum klúbbsins, Rafn Hafnfjörð, rifjaði upp samskipti sín við Kaldal í viðtali árið 1998. Aðspurður um tengsl áhuga- og atvinnuljósmyndara á Íslandi um miðja 20. öld segir hann:
Þau voru afar lítil, það var helst við Jón Kaldal sem var á þessu listræna sviði sem við vorum að reyna að halda okkur á. Ég held ég geti fullyrt að hann hafi verið eini ljósmyndarinn sem var á því sviði í þá daga. Hinir voru bara með portrett-myndir mestmegnis og reyndar var Kaldal með það líka, en á allt öðrum nótum en hinir.1
Ljósmyndin með safnnúmerið LL-5-13 er sannarlega allt annars eðlis en Kaldal fékkst við dags daglega. Skurðurinn er ekki langt frá frumgerðinni svo Kaldal fór ekki jafn tilraunakennda leið við skurðinn og einhverjir félaganna í Litla ljósmyndaklúbbnum. Allmargir skáru þannig að drengirnir þrír lengst t.h. urðu þungamiðjan en nokkrir fóru lengra inn í myndina og gerðu manninn með tunnuna að viðfangsefni. Rafn Hafnfjörð fór þá leið að ramma inn drengina tvo sem sitja efst í tunnustæðunni.
Sú staðreynd að Jón Kaldal skyldi taka þátt í þessu verkefni Litla ljósmyndaklúbbsins er til vitnis um samgang félagsmanna við hann og jafnframt um sjálfsmynd Kaldals sem ljósmyndara á listræna vængnum og fordómaleysi hans sem atvinnuljósmyndara gagnvart áhugsljósmyndurum á þessum tíma.
Skráning liggur nú fyrir á verkefnum Litla ljósmyndaklúbbsins í gagnagrunninum sarpur.is
Fimmta verkefni Litla Ljósmyndaklúbbsins má sjá í heild sinni hér:
http://sarpur.is/Leit.aspx?search=LL-5&filter=1023&typeID=0
Guðrún Harðardóttir
1) Viðtal við Rafn Hafnfjörð í Guðrún Harðardóttir, Ljósmyndun á Íslandi 1950-1970. Ritstj. Inga Lára Baldvinsdóttir. (Reykjavík: Þjóðminjasafn Íslands 1999), bls. 74.