Veggjakrot í ölkelduskúr

Maí 2017

28.4.2017

Ljósmyndari Björn Björnsson. BB1-1991.

Rauðamelsölkelda í Hnappadal á Snæfellsnesi er vatnsmesta ölkelda á Íslandi.^[1]  Mikil tiltrú var á lækningamætti vatnsins úr henni. Dæmi þess er að árið 1843 á Bólu-Hjálmar að hafa fengið bót meina sinna með því að drekka vatn úr Rauðamelsölkeldu. Til þess að sækja sér lækningu gekk hann frá Skagafirði, þar sem hann var búsettur og út á Snæfellsnes. Eftirfarandi vísu á hann að hafa kveðið þegar hann gekk frá Rauðamelsölkeldu í síðasta sinn:

Þig nú kveð ég lífsins lind

landsbarna sem nýtur hylli.

Mín er ósk að ágirnd blind

aldrei þínu vatni spilli.^[2]

Reyndar er rétt að það fylgi sögunni að Þorleifur Þorleifsson í Bjarnarhöfn, sem þekktur var fyrir lækningar, ráðlagði Hjálmari að drekka úr ölkeldunni. Með því ráði Þorleifs fylgdi hvítt duft sem Hjálmar skyldi taka eftir leiðbeiningum Þorleifs. Spurning er hvort ölkelduvatnið eða hvítaduftið hafi haft meira að segja um bata Hjálmars.^[3]

Jón Vídalín konsúll og athafnamaður var eigandi jarðarinnar Rauðamels, sem ölkeldan er staðsett á á sínum umsvifaárum um aldamótin 1900. Lét hann hlaða upp í kringum ölkelduna og byggja yfir hana lítið hús um 1905 sem Eiríkur Kúld Jónsson bóndi á Ökrum smíðaði fyrir hann.^[4]  Húsið var enn uppistandandi á tíunda áratug síðustu aldar, en strax árið 1967 er það sagt orðið hrörlegt.^[5] Um skeið var ölkeldan í eigu annarra athafnamanna sem hugðust hefja átöppun á ölkelduvatni á flöskur.

Björn Björnssonar ljósmyndari tók þessa mynd af bróður sínum Júlíusi Breiðfjörð Björnssyni og konu hans Ingibjörgu Jakobínu Guðmundsdóttur við Rauðamelsölkeldu sumarið 1937. Ölkeldan var þá orðin áfangastaður ferðamanna. Margir þeirra hafa skilið eftir veggjakrot til að minna á heimsókn sína. Lesa má ýmis nöfn og greina m.a. Óskar Pétursson, H. Matthíasson, Þórðardóttir 1934, 1/8 1937. Á veggnum stendur „Kamban 7/8 193“, gera má ráð fyrir því að Guðmundur Kamban hafi verið staddur í Rauðamelsölkeldu 7. ágúst 193 og eitthvað. Hefðin að skilja eftir fangamark eða nafn er ævaforn og minnast má slíkra merkinga frá íslenskum suðurförum allt niður að Miðjaðarðarhafi á tímum víkinga.^[6]  Minni skúrar hafa verið ákjósanlegur vettvangur fyrir veggjakrot eins og sést í sæluhúsinu við Jökulsá á Fjöllum og hér í ölkeldukofanum á Rauðamel.

Kristín Halla Baldvinsdóttir

_{[1] Landið þitt Ísland, bls. 185.}

_{[2] Lesbók Morgunblaðsins 10. febrúar 2001.}

_{[3] Brynjólfur Jónsson: Bólu-Hjálmarssaga, bls. 113}

_{[4] Lesbók Morgunblaðsins 8. júní 1941, bls. 197.}

_{[5] Morgunblaðið 12. nóvmeber 1967.}

_{[6] Benedikt S. Benedikz: The Varangians of Byzantium, bls. 223-233.}