- Næsta færsla
- Fyrri færsla
Við ósinn
OKTÓBER 2020
Ljósmyndari: Carl Küchler
Lpr/2009-141-186
Jón Ósmann (1862-1914) var ferjumaður við Vesturós Héraðsvatna. Fyrir tíma nútíma samgönguframkvæmda eins og vega- og brúargerð voru ferjustaðir mikilvægir punktar í öllum samgöngum innanlands og átti það jafnt við um stórár sem og langa firði. Þannig var einnig starf ferjumanns eitt af ábyrgðarfyllri störfum þess tíma. Einn af fjölfarnari ferjustöðum á landinu var án efa ferjan yfir Héraðsvötn í Skagafirði og var hún einnig rekin lengur en margar aðrar slíkar og voru jafnvel bifreiðar ferjaðar yfir Héraðsvötn í upphafi bílaaldar.
Á myndinni sem er tekin árið 1908 situr Jón við hlið á dálitlum kofa hlöðnum úr torfi og grjóti sem stóð austan við ósinn undir Hegranesinu, en Jón var búsettur á bænum Utanverðunes sem er við utanvert nesið að austan, rúmlega 1 km þar frá. Kofann reisti hann sem afdrep á milli þess sem kallað var eftir ferjunni, en viðvera ferjumanns var áskilin á vissum tímum dags. Jón þótti sinna starfi sínu af mikilli skyldurækni og dvaldi iðulega áfram við ferjustaðinn eftir að tilteknum tíma lauk ef von var á ferðamönnum sem þurftu að komast yfir, og ekki var alltaf gengið hart eftir greiðslu fyrir þjónustuna.
Eftirfarandi vísa mun hafa lýst vel þessari hlið hans:
Alla gladdi, öllum gaf,
eins þeim hærri og lægri.
Vinstri höndin vissi ei af
verkum þeirrar hægri.
Höf. Guðmundur Ólafsson frá Ási.
Á myndinni má sjá margt forvitnilegt, Jón styður hægri hönd á dauðan sel sem liggur á plankagrind og bíður þess að verða fleginn og með þeirri vinstri heldur hann um hlauplanga haglabyssu sem væntanlega hefur verið notuð við veiðina. Veiðiskapur af ýmsu tagi var góð búbót ferjumanns þegar lítið var um ferðalanga og var t.d. selveiði mikil í ósnum.
Upp við vegginn á kofanum má sjá hnappaharmóníkku eða dragspil sem hann hefur stytt sér stundir með, en Jón Ósmann var bæði listfengur og drátthagur. Þrátt fyrir erfiðisvinnu og vosbúð á tímum þá þótti hann hafa svo góða og fagra rithönd að hann var iðulega fenginn til að skrifa upp bréf og önnur skjöl sem vel og fagurlega áttu að líta út.
Yfir dyrunum er tréfjöl með nafninu EMANUEL og gæti fjölin hafa komið af einhverjum báti eða skipi því ekki bar kofinn þetta nafn heldur hafði Jón nefnt kofann og svæðið þar í kring Furðustrandir og mun hafa borið nafnið með rentu.
Margar greinar og frásagnir eru til um þennan sérstæða mann og eru heimildir sóttar í tvær slíkar.1 Ýtarlega umfjöllun má sjá í ritgerðinni Ferjumaðurinn á Furðuströndum eftir Írisi Gyðu Guðbjargardóttur.2
Þorvaldur Böðvarsson
1) https://timarit.is/page/6513711?iabr=on#page/n25/mode/2up/search/Jón%20Ósmann
https://timarit.is/page/6567407?iabr=on#page/n161/mode/2up/search/Jón%20Ósmann
2) https://skemman.is/bitstream/1946/11386/1/Ferjuma%C3%B0urinn%20%C3%A1%20Fur%C3%B0ustr%C3%B6ndum.pdf